czasowniki zwrotne
hiszpański
Czym są hiszpańskie czasowniki zwrotne?
Zaczynając lekcje hiszpańskiego dowiadujecie się na samym początku, że w języku hiszpańskim czasownik występuje w trzech koniugacjach, czyli posiada 3 warianty końcówki w bezokoliczniku: AR, ER, IR,
np. hablar (mówić), comer (jeść), vivir (mieszkać, żyć).
Zwrotne (verbos reflexivos) w języku hiszpańskim to te, które w bezokoliczniku kończą się dodatkowo na – se (np. acostarse, levantarse, peinarse, ducharse).
Najczęściej – se odpowiada polskiej partykule się. Nie zawsze jednak czasownik zwrotny w hiszpańskim będzie możliwy do przetłumaczenia na język polski z tą właśnie partykułą.
Jak odmieniać czasowniki zwrotne?
Zaczniemy od czasu teraźniejszego. Tutaj jedyną zmienną będzie zaimek zwrotny, który odmieniamy inaczej dla każdej osoby. Zaimek ten ląduje przed odmienioną formę osobową czasownika. Końcówki czasownika odmieniamy zgodnie z zasadami.
Weźmy pod lupę hiszpański czasownik llamarse – nazywać się. Zobaczcie na jego przykładzie, co dzieje się z nim w każdym czasie czy trybie.
Poniżej podaję Wam ten sam czasownik odmieniony w kilku innych czasach prostych byście mogli zauważyć powtarzający się schemat i szybko zrozumieli jak wygląda odmiana.
INDICATIVO,
czyli tryb oznajmujący
CZASY PROSTE (czasowniki zwrotne hiszpański)
| yo | me | llamaba |
| tú | te | llamabas |
| él/ella/usted | se | llamaba |
| nosotros/as | nos | llamábamos |
| vosotros/as | os | llamabais |
| ellos/ellas/ustedes | se | llamaban |
| yo | me | llamé |
| tú | te | llamaste |
| él/ella/usted | se | llamó |
| nosotros/as | nos | llamamos |
| vosotros/as | os | llamasteis |
| ellos/ellas/ustedes | se | llamaron |
| yo | me | llamaré |
| tú | te | llamarás |
| él/ella/usted | se | llamará |
| nosotros/as | nos | llamaremos |
| vosotros/as | os | llamaréis |
| ellos/ellas/ustedes | se | llamarán |
| yo | me | llamaría |
| tú | te | llamarías |
| él/ella/usted | se | llamaría |
| nosotros/as | nos | llamaríamos |
| vosotros/as | os | llamaríais |
| ellos/ellas/ustedes | se | llamarían |
OK! Mam nadzieję, że czasy proste już nie sprawią Wam kłopotu, bo macie tylko 2 elementy i wiecie, że zaimek zwrotny leci przed odmienioną formę czasownika. A co z takimi czasami jak Pretérito Perfecto czy Futuro Perfecto, czyli czasami złożonymi?
Czasowniki zwrotne w czasach złożonych – odmiana.
Czasy złożone w hiszpańskim (między innymi: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto czy futuro perfecto) to te, które, jak może sugerować nazwa, składają się z kilku elementów. Są to: czasownik posiłkowy haber i forma participio.
Czas złożony jest jak ciepły świeży chlebek i masełko – jedno musi być obok drugiego. Nie rozdzielamy tak pięknego duetu.
*(Jeśli nie jesz masła zastąp go czymś równie pysznym! Ale nie rozdzielaj!)
Masło i chlebek Was nie przekonuje? Formy czasu złożonego porównamy więc sobie do puzzli. Puzzle jak wiadomo, muszą do siebie pasować.
Cokolwiek chcemy do nich dołączyć, wstawimy na sam początek. O tak, jak poniżej:
CZASY ZŁOŻONE (czasowniki zwrotne hiszpański)
| yo | me | he | llamado |
| tú | te | has | llamado |
| él/ella/usted | se | ha | llamado |
| nosotros/nosotras | nos | hemos | llamado |
| vosotros/vosotras | os | habéis | llamado |
| ellos/ellas/ustedes | se | han | llamado |
| yo | me | había | llamado |
| tú | te | habías | llamado |
| él/ella/usted | se | había | llamado |
| nosotros/nosotras | nos | habíamos | llamado |
| vosotros/vosotras | os | habíais | llamado |
| ellos/ellas/ustedes | se | habían | llamado |
| yo | me | habré | llamado |
| tú | te | habrás | llamado |
| él/ella/usted | se | habrá | llamado |
| nosotros/nosotras | nos | habremos | llamado |
| vosotros/vosotras | os | habréis | llamado |
| ellos/ellas/ustedes | se | habrán | llamado |
| yo | me | habría | llamado |
| tú | te | habrías | llamado |
| él/ella/usted | se | habría | llamado |
| nosotros/nosotras | nos | habríamos | llamado |
| vosotros/vosotras | os | habríais | llamado |
| ellos/ellas/ustedes | se | habrían | llamado |
Miejsce zaimka zwrotnego w zdaniu.
Kilka możliwości!
| Yo me baño. – Kąpię się. | Nosotros nos bañamos. – Kąpiemy się. |
| Tú te bañas. – Kąpiesz się. | Vosotros os bañáis. – Kąpiecie się. |
| Ella se baña. – Kąpie się. | Ellos se bañan. – Kąpią się. |
ALE…!
Jeśli czasownika zwrotnego chcemy użyć w zdaniu w formie bezokolicznika, musimy mimo wszystko dopasować zaimek zwrotny odpowiednio do osoby. Wtedy jest on przyklejony do czasownika podstawowego.
| Quiero bañarme. | Queremos bañarnos. |
| Quieres bañarte. | Queréis bañaros. |
| Quiere bañarse. | Quieren bañarse. |
Zaimek zwrotny w konstrukcji
ir + a + bezokolicznik
Ta peryfraza, często przez was nazywana czasem przyszłym, to takie angielskie be going to. Tutaj zaimek może zajmować w zdaniu 2 miejsca.
| Voy a levantarme temprano. – Wstanę wcześnie. |
| Me voy a levantar temprano. – Wstanę wcześnie. |
Zaimek zwrotny w konstrukcji estar + gerundio
Co to jest gerundio oraz kiedy i jak używać estar + gerudnio możecie dowiedzieć się we wcześniejszym wpisie, w którym również znajdziecie interaktywne ćwiczenia z zaimkami.
W tej konstrukcji również możesz wybrać 2 opcje ulokowania zaimka:
| Ahora estoy lavándome. |
| Me estoy lavando ahora. |
Zaimek zwrotny w Imperativo, czyli trybie rozkazującym
Tworzenie hiszpańskiego trybu rozkazującego może być wyzwaniem. Nie dość, że formy czasowników się zmieniają to jeszcze musisz pamiętać, że:
- w zdaniach twierdzących trybu rozkazującego
dołączasz zaimek do formy czasownika
| Lávate! – Umyj się! |
| Levántate! – Wstań! |
| Siéntate! – Usiądź! |
- w zdaniach przeczących trybu rozkazującego nie możesz tego zrobić więc wstawiasz zaimek zwrotny przed formę czasownika
| No te laves! |
| No te levantes! |
| No te sientes! |
Czy naprawdę muszę używać
tych zaimków?
Oczywiście, że tak. Są takie pary czasowników, które mają totalnie inne znaczenie jeśli dodamy do nich lub pominiemy zaimek zwrotny. Na przykład:
LLAMAR vs. LLAMARSE
| Me llamo Ola. – Mam na imię. Llamo a la policía. – Dzwonię na policję. | LLAMARSE LLAMAR |
| Te llamas Marcos. Llamas a la puerta. – Pukasz do drzwi. | LLAMARSE LLAMAR |
| Se llama David. – Ma na imię Dawid. David llama al banco. – Dawid dzwoni do banku. | LLAMARSE LLAMAR |
QUEDAR vs. QUEDARSE
| Me quedo en casa. – Zostaję w domu. Hoy a las 5 quedo con ella. – Dziś o 5 spotykam się z nią. | QUEDARSE QUEDAR |
| Te quedas o te vas? – Zostajesz czy idziesz? Quedamos a las 8. – Umawiamy się o 8. | QUEDARSE QUEDAR |
Kiedy i po co używać czasownika zwrotnego w hiszpańskim?
Gdy odmieniamy czasownik zwrotny odnosi się on tylko do podmiotu, części jego własnego ciała lub rzeczy, którą nosi na sobie lub coś, co posiada.
Użycie czasownika zwrotnego oznacza, że podmiot wykonuje czynność, która skierowana jest na niego samego.
Podmiot i on sam, czyli czynności, które wykonuje i jednocześnie jest ich odbiorcą.
| Ella se ducha. – Ona bierze prysznic. |
| Nosotros nos relajamos. – My się relaksujemy. |
| Ellos se bañan en el mar. – Oni kąpią się w morzu. |
Znam Was i wiem, że kalki z innych języków są często nieuniknione. Dla przykładu, w języku angielskim powiecie pewnie:
I wash my hair.
I wash my hands.
Później tę samą konstrukcję chcecie przerzucić na hiszpański, a to błąd. W hiszpańskim nie powinny one mieć miejsca dlatego poprawnie będzie zapisać je tak:
| Me lavo el pelo. | ||
| Me lavo las manos |
Nie ma potrzeby dodawać, że myjemy nasze włosy (mi pelo), ponieważ czasownik użyty w formie zwrotnej informuje, że skoro czynność wykonujemy sobie/na sobie to muszą być nasze włosy.
To samo z myciem rąk. Forma zwrotna mówi o tym, że myjemy je sobie. Nie musimy dodawać informacji, że to nasze ręce.
| Me pongo el pijama. – Zakładam piżamę. |
| Me he puesto el pijama. – Założyłem piżamę. |
| Me he manchado el pijama. – Poplamiłem piżamę. |
Ćwiczenia
(czasowniki zwrotne hiszpański)
Wpisz odpowiednie formy czasowników zwrotnych w Presente de Indicativo (Czas teraźniejszy).
Uzupełnij zdania bezokolicznikami pamiętając o uzgodnieniu zaimka zwrotnego.
Lista najczęściej używanych hiszpańskich czasowników zwrotnych:
| aburrirse – nudzić się |
| acostarse – kłaść się spać |
| afeitarse – golić się |
| bañarse – kąpać się |
| callarse – milczeć |
| casarse – wziąć ślub |
| cepillarse los dientes – myć zęby |
| despedirse – żegnać się |
| despertarse – budzić się |
| divertirse – bawić się |
| divorciarse – rozwodzić się |
| dormirse – zasypiać |
| ducharse – brać prysznic |
| enamorarse – zakochać się |
| encontrarse – znajdować się, spotkać się (przypadkiem) |
| irse – odchodzić |
| lavarse – myć się |
| levantarse – wstawać |
| llamarse – nazywać się |
| maquillarse – malować się |
| mojarse – moczyć się |
| moverse – ruszać się |
| mudarse – przeprowadzać się |
| olvidarse – zapominać się |
| peinarse – czesać się |
| ponerse – zakładać (ubranie) |
| preocuparse – martwić się |
| quedarse – zostawać |
| quitarse – zdejmować (ubranie) |
| relajarse – zrelaksować się |
| sentarse – siadać |
| sentirse – czuć się |
| vestirse – ubierać się |
Mam nadzieję, że temat czasowników zwrotnych choć trochę stał się dla Was jaśniejszy.
Teraz wiecie, że żeby zostać w domu i się uczyć powiecie:
Tengo mucho trabajo, me quedo en casa.
A gdy już opanujecie temat i będziecie chcieli wynurzyć sie z nory – zapytacie znajomych:
¿A qué hora y dónde quedamos?
I tyle Was będą widzieli…
